100 Meşhur Uygur | Süleyman Arslan Han

100 Meşhur Uygur | Süleyman Arslan Han

Karahanlı Devletinin güçlü bir askeri komutanı olan Gazi Süleyman Arslan Han, MS 922 yılında Sultan Abdulkerim Satuk Buğrahan ailesinde dünyaya gelmiştir.

 

Sultan Satuk Buğrahanın Baytaş (Müslüman olduktan sonra Adını Musa olarak değiştirmiştir) ve Tonga Illık (Müslüman olduktan sonra Adını Süleyman olarak değiştirmiştir) adlı iki oğlu vardı Sultan Satuk Buğrahanın ölümünden sonra Büyük Oğlu Musa Buğrahan Karahanlı Devletinin başına geçer.

 

Satuk Buğrahanın ölüm haberinin ardından Hoten ve diğer Uygur isyancılar ayaklanmaya başlar ve Karahanlı Devletinde iç savaş yaşanır.

 

Musa Buğrahan Hoten’deki Uygurlarla savaşıp onları boyun eğdirir. Ve 956-958 yılları arasında hüküm sürer.

 

Musa Buğrahan’ın ölümünden sonra kardeşi Süleyman Arslan Han Karahanlı devletinin tahtına oturur.

 

Satuk Buğrahan’ın ikinci oğlu olan Süleyman Arslan Han,  Musa Buğrahan’dan sonra 958_970 yılları arasında Karahanlı devletini idare eder.

 

İslam dini Süleyman Arslan Han döneminde Uygurlar ve diğer Türk halkları arasında derinden kök salmıştır. 960 yılı Yettisu ve Târım havzasında yerleşik Uygurlardan 200.000 aile Müslüman olmuştu, aynı yıl Süleyman Arslan Han bir kez daha İslam’ı devlet dini olarak ilan eder.

 

Tarihte, Satuk Buğrahan Miladi 920.yılında Karahanlı devletinin başına geçtikten sonra İslam dinini devlet dini olarak ilan etmiş, Fakat Satuk Buğrahnın ölümünden sonra Hoten Uygurlarının çıkardığı isyanla birlikte ülkede iç kargaşa yaşanmasının sonucu olarak Karahanlı topraklarında İslam’ın uygulanmadığı kaydediliyor.

 

Tarihi bilgilere göre Süleyman Arslan Han’ın Hoten’e karşı 975 ten 998 yılına kadar 20 yıl savaştığı ve nihayetinde Babası Sultan Satuk Buğrahanın emaneti olan Karahanlı Devletinin İslam devleti olarak kalmasını sağladığı biliniyor.

 

Süleyman Arslan Han 956.yılı Krahanlı ordularını Ebu Nasır Samanın oğlu Gazi Alp Tekin önderliğinde İli nehrinin Kuzeyindeki Mığlak (günümüzdeki Gulca) ya gönderir, Alp Tekin Mığlaktaki Budist Uygurları yendikten sonra tapınaklarını yıkıp yok ediyor.

 

Süleyman Arslan Han 970 yılında Gazi Ebu Fettah (Alp Tekini) Uygur İdikut devletini fethetmeye gönderiyor.

 

Ebu Fettah komutasındaki Karahanlı ordusu, güçlü askeri birlikleriyle ihtişamlı bayrak ve büyük davul sesleri ile görkemli bir şekilde Doğuya yürüyüş yapıyor.

 

Ebu Fettah Aksu, Kuçar bölgelerini geçerek Kingit'i (günümüzdeki Karaşehir) alır ve ardından Uygur İdikut devletinin kışlık başkenti Karagoca’ya saldırır. Ve Uygur İdikut devletinin Hanı Arslan Tekin savaşta yenilgiye uğrayarak Beşbalığa geri çekiliyor.

 

Ebu Fettah İdikut devletini (günümüzdeki Turfan) ve çevresindeki yerleri fethettikten sonra orduyu Beşbalığa doğru yönlendirir. Ancak bu sırada Arslan Tekin, Beşbalık'ın güneyine doğru çekilerek Tanrıdağına gider ve orada bir dağın adına sığınarak büyük bir ordu toplamaya başlar ve kararlı bir savaşa hazırlanarak Karahanlı ordusuna karşı direnir.

 

Ebu Fettah işte buradaki savaşta şehit düşer ve ağır yenilgiye uğrayan Karahanlı ordusu yavaş yavaş dağılır. Aslan Tekin Karagoca ile Karaşehir’i Karahanlılar’dan geri alır.

 

Şehit Ebu Fettahın cesedi Tanrıdağ eteklerine savaş bölgesine yakın bir yere defne edilir.

14.yüzyılda Turfan'daki Budist Uygurlar tamamen Müslüman olduktan sonra Ebu Fettah'ın anısına günümüzdeki Turfan Astana’da “El Fettah“ adında bir türbe inşa etmiştir.

 

Tarihçelerde Sulayman Arslan Han dönemi, Karahanlı devletinin çok güçlü bir devlet haline geldiği dönem olarak kaydediliyor.

 

Harun Buğrahan döneminde Karahanlılar devleti 994 yılı (w, w, Barthold kaynakları 992 olarak gösteriyor) Fergana daha sonra Semerkant’i ele geçirir.

 

999 yılı Samani hükümdarı Amir Nuh'u yenerek Samani devletini devirir ve arkasından Buhara’yı ele geçirir. Böylelikle Karahanlı devleti, Mevlevunahir'deki bütün Beylerin kontrolünü ele geçirmiş ve Karahanlıların batı kesiminin valisini, merkezi Semerkant merkezli Musa Buğra Han'ın oğlu Eli Tekin (Ilikhan) unvanıyla genel vali olarak atamıştır.

 

Süleyman Arslan Han'ın 12 yıllık saltanatındaki faaliyetleri şu şekilde özetlenebilir.

 

1.devlet çıkarlarını her şeyden daha önemli bilen Sultan Satuk Buğrahan ve kardeşi Musa Buğrahanın ölümünden sonra isyankâr Hotan Uygurlarını yatıştırdı ve Uygur İdikut devletine karşı genel bir savaş başlatarak Uygur İdikut devletinden Gulcayı alıp Karahanlı devleti topraklarına ekledi.

 

2. İslam dini Sulayman Arslanhan devrinde Uygurlar ve diğer Türki Halklar arasında derin bir şekilde kök saldı. 960 yılında Yettesu ve Târım vadisinde yaşayan Uygur halkı Müslüman oldu.

 

3. Onun cesaret ve gayreti neticesinde 994 yılında Fergana Semerkant'ın ele geçirilmesiyle Batı Türkistan topraklarını Karahanlı devletine kattı ve 999 yılında Samani devletinin devrilmesi için gerekli şartları sağladı. Onun zamanında, Karahanlı devletinin gücü emsalsizdi. Sulayman Asrlanhan çok cesur, gayretli hakandır. Aynı zamanda siyasi olarak sağlam bir komutandır.

 

Karahanlılar devletinin Hakanı, yetenekli askeri komutan, siyasi lider ve gazi merhum Suleyman Arslanhan 970 yılı 48 yaşında vefat etti.

 

 

Tercüme: Zehra ÖZUYGUR-Türkistan Press

Yazar
YORUMLAR
YORUM YAP
0 Yorum bulunmaktadır.