Uygur Tarihçi Ömür Boyu Hapse Atıldı

ÇKP rejimi tarafından kapatılmadan önce Uygur tarihi üzerine geniş bir kitap ve materyal koleksiyonunu arşivleyen Orhun web sitesinin kurucusu Uygur tarihçi Tursuncan Hezim, çalıştığı okuldaki bir güvenlik yetkilisinin RFA’ya verdiği bilgiye göre, 2022 yılında ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Bu Uygur tarihçi Tursuncan Hezim’in ikinci mahkumiyetiydi. Hezim 2009 yılında, Çin’in işgali altındaki Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’de Temmuz 2009’da yaşanan ayaklanmanın ardından web sitesindeki çalışmaları nedeniyle tutuklanmış ve yedi yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.

Ne zaman serbest bırakıldığı belli değil. Ancak 2017’de başlayan Uygurların toplu hapsinin ardından 2022’de 51 yaşındayken tekrar gözaltına alındı.

Özgür Asya Radyosu (RFA) muhabirinin uydu telefonu aracılığıyla irtibat kurduğu güvenlik yetkilisi “Urumçi’deki 3 No’lu Cezaevinde yatıyor” dedi.

Ancak ne güvenlik yetkilisi ne de okulun idari personeli ikinci kez mahkum edilmesinin nedenini bilmiyordu.

Uygurların mahkumiyetlerini ve cezalarını teyit etmek, Çinli yetkililer bu konularla ilgili herhangi bir bilgiyi kamuya açıklamadığı için son derece zordur.

Uzmanlar, 2017’den bu yana tahminen 1,8 milyon Uygur’un Doğu Türkistan’daki toplama kamplarına yerleştirildiğini ve burada zorla çalıştırıldıklarını ve insan hakları ihlallerine maruz kaldıklarını söylüyor.

Çin bu kampların yeniden eğitim ve iş eğitim merkezleri olduğunu ve çoğunun kapatıldığını söylüyor.

Ancak Amerika Birleşik Devletleri ve diğer Batılı parlamentolar Çin’in Uygurlara yönelik muamelesini “soykırım” olarak nitelendirdi ki Pekin bunu reddediyor.

TARİH KONUSUNDA TUTKULU

Hezim 1973 yılında Aksu’da doğdu ve 1996 yılında Sincan Üniversitesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu.

Arkadaşlarının söylediğine göre Uygur tarihini araştırmış ve bulgularını halka açık forumlarda paylaşmış.

Bu durum Çin devlet güvenliğinin onu yakından izlemesine yol açtı ve üniversite öğrencisiyken birçok kez gözaltına alındı ve sorgulandı.

Çoğunluğu Müslüman olan Uygurlar, kültürel olarak Han Çinlilerinden farklı olan ve diğer Orta Asya halklarıyla kültürel bağları paylaşan bir Türk halkıdır.

Kaliforniya’daki Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı’nda (NASA) çalışan yakın arkadaşı Erkin Sıddık, “Çinli yetkililer Tursuncan’ın tarih konusundaki derin bilgisi nedeniyle ona karşı hiçbir zaman rahat olmadılar” dedi.

Hezim, Sincan Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Aksu İli 1 No’lu Ortaokulu’nda öğretmenlik yapmaya başladı.

Ancak Uygur tarihi hakkındaki görüşleri öğretmenlik görevinden alınmasına yol açtı ve yurt güvenliği görevine atandı.

DEĞERLİ KAYNAK

Bu süre zarfında Orhun web sitesini kurdu.

Tarihi materyallere ek olarak, bir tartışma ve münazara forumuydu ve hükümet destekli araştırma web sitelerinden memnun olmayan Uygur okuyucular için değerli bir kaynak haline geldi.

Hezim ayrıca Hunların Genel Tarihi gibi eserleri tercüme etti ve birkaç akademik makale yazdı.

Ancak 5 Temmuz 2009’da Urumçi’de düzenlenen ve Uygurlar ile Çin polisi arasındaki çatışmalarla şiddete dönüşen bir protestonun ardından tutuklanmış ve web sitesi kapatılmıştır.

Protesto, Çin’in güneyinde bir Uygur fabrika işçisinin ölümü üzerine Çin hükümetinin hareketsiz kalmasına karşıydı.

Hezim yedi yıl hapis cezasına çarptırıldı ve serbest bırakıldı, şimdi sürgünde olan anonim bir arkadaşı RFA Uygur’a söyledi.

Ancak okul yetkilisi, 2022’de tekrar gözaltına alındığını ve o yılın sonunda ömür boyu hapse mahkum edildiğini doğruladı.

NASA bilim adamı Erkin Sıddık, web sitesinin kapatılmasına rağmen Çinli yetkililerin arşivlenen tüm materyalleri silemediğini söyledi. Sürgündeki Uygur bilgisayar uzmanlarının burada arşivlenen materyallerin büyük bir kısmını kurtarmayı başardığını söyledi.

 

Muhammed Ali ATAYURT-Istiqlal Haber
Kaynak: RFA, Habernida

Bu Haberi 3036 kişi okudu!
01/02/2025
YORUMLAR
YORUM YAP
0 Yorum bulunmaktadır.