Rapor: Çin’in Orta Asya’ya Sızmasının Çözülmesi

Uygur Araştırmaları Merkezi’nin (CUS) “Çin’in Orta Asya (Türkistan) ’ya Sızmasını Çözmek” başlıklı yeni raporu, Çin’in küresel önemi artan bir bölge olan Orta Asya (Türkistan) ’ya stratejik sızmasını analiz ediyor.

Rapor, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün ve Çin’in bölgedeki angajmanının temel taşları olarak hizmet eden iddialı Kuşak ve Yol Girişimi’nin (BRI) önemli rolünü inceleyerek başlıyor. Çin-Orta Asya (Türkistan)  Zirvesi ve Doğu Türkistan’ın bir koridor olarak kullanılması da jeopolitik sonuçları açısından mercek altına alınmaktadır. Analiz, Çin’in büyük ölçekli altyapı projeleri, gelişmiş ikili ticaret ve işbirlikçi güvenlik önlemleri yoluyla Orta Asya (Türkistan)  ülkelerindeki gelişen varlığına kadar uzanıyor. Bu çalışmanın önemli bir yönü, Çin’in bölgesel dinamiklerin şekillenmesindeki yumuşak güç stratejilerinin incelenmesidir.

BÖLGE ÜLKELERİNİN UYGUR TUTUMU
Rapor ayrıca, derinleşen bu ikili ilişkilerin çok yönlü sonuçlarını, özellikle altyapı ve ticaret alanındaki ekonomik angajmanların bazı Orta Asya (Türkistan) ülkelerini nasıl potansiyel bir borç tuzağına sürüklediğini ve Çin’e tehlikeli bir bağımlılığı nasıl beslediğini araştırıyor. Ayrıca, Orta Asya (Türkistan) cumhuriyetlerinin, ÇHC’nin üzerlerindeki siyasi ve ekonomik kaldıraçları nedeniyle Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygur ve diğer Türk Müslümanlara karşı soykırım ve insanlığa karşı suçları konusundaki tutumuna da değiniyor.

Son olarak, rapor, bu ilişkilerle bağlantılı endişe verici insan hakları ihlallerine ışık tutuyor ve bu tür ortaklıkların etik sonuçları ve ÇKP’nin BRI aracılığıyla yolsuzluk ihraç etmesi hakkında kritik soruları gündeme getiriyor. Ek olarak, Çin’in bölgedeki otoriter rejimleri desteklemesi, bölgesel yönetişim ve siyasi istikrar üzerindeki etkisini araştırarak eleştirel bir şekilde incelenmektedir.

ARAŞTIRMA; İNCELİKLİ BİR ANLAYIŞ SUNUYOR
Bu kapsamlı araştırma, Çin’in Orta Asya (Türkistan) ’da genişleyen etkisine ilişkin incelikli bir anlayış sunuyor. Karmaşık ekonomik, diplomatik ve güvenlik bağları ağını ve bunların bölgenin geleceği ve küresel jeopolitikteki yeri üzerindeki derin etkilerini çözmeyi amaçlamaktadır. Araştırma yapıldı ve rapor, İcra Direktörü Abdulhakim Idris, Kıdemli Program Sorumlusu Memet Tohti Atawaulla ve araştırmacılar Elkan Noyan ve Dareen Khaled’den oluşan Uygur Araştırmaları Merkezi (CUS) ekibi tarafından yazıldı.

Uygur Araştırmaları Merkezi başkanı Abdulhakim İdris, “ÇKP, Orta Asya (Türkistan) üzerindeki etkisini göstermekte ve Orta Asya (Türkistan) ülkelerinin sosyal, eğitimsel, ekonomik ve politik hedeflerine sessizce sızmaktadır. ÇKP, Kuşak ve Yol aracılığıyla totaliter sistemini ve yolsuzluğu Orta Asya’ya (Türkistan) ve diğer bölge ve ülkelere ihraç etmekte ve demokrasinin, insan haklarının ve ifade özgürlüğünün ilerlemesine engel teşkil etmektedir. Çin’in Orta Asya’ya  (Türkistan) sızmasının doğrudan sonuçlarından biri, ÇKP’nin zulmünden komşu Orta Asya (Türkistan) cumhuriyetlerine kaçan Uygur ve diğer Türk halklarına yönelik ulusötesi baskıdır. On yıllardır, Orta Asya (Türkistan) hükümetleri, ÇKP’nin zulmünden kaçanları Çin’e geri göndermek için komünist Çin ile işbirliği yapıyor. Ayrıca Orta Asya (Türkistan) ülkelerinin vatandaşı olan Uygurlar, Çin’in nüfuzundan orantısız bir şekilde etkilenmekte, iş, eğitim ve istihdam alanlarında önemli dezavantajlarla karşı karşıya kalmaktadır.” dedi.

İdris, “Raporumuz, ÇKP’nin Orta Asya ’da (Türkistan) siyasi nüfuz uygulama ve ticaret, diplomasi ve diğer stratejik alanlarda hakimiyet kazanma girişimlerindeki taktiklerini inceliyor. Ayrıca, Çin’in Orta Asya’daki (Türkistan) borç tuzağını ortaya çıkarmaya çalıştık, ki bu da Çin’in yeni sömürgeci projesi olan ve güvenlik görevlisi olarak çalışan PLA askerlerini içeren BRI aracılığıyla dünyanın birçok ülkesini tuzağa düşürdü. Bu raporun ÇKP’nin Orta Asya’daki (Türkistan) sömürgeci emellerine dikkat çekeceğini ve ÇKP’nin insan hakları ihlallerini ve Uygurlara karşı işlediği suçları ihmal etmenin sonuçlarına ışık tutacağını umuyoruz.” sözlerine ekledi.

Muhammed Ali ATAYURT-Istiqlal Haber
Kaynak: Central-Asia_CUS_Feb2024.pdf - Google Drive
Uygur Araştırmaları Merkezi