Çin, BM İnsan Hakları Komiserliğiyle ilişkileri kesecek

Çin rejimi, Doğu Türkistan'a ilişkin raporun ardından Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ile işbirliğini askıya alacağını açıkladı.

Amerika'nın Sesi VOA’ya göre, Çin'in Cenevre'deki BM Büyükelçisi Chen Xu, 9 Eylül'de yaptığı konuşmasında, Doğu Türkistan ile ilgili rapor nedeniyle, Çin'in BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ile işbirliğini askıya alma kararı aldıklarını söyledi.

YİNE YUVARLAK SÖZLER KULLANDI

BM raporunun Çin için tehdit oluşturduğunu ve Çin'in hiçbir şey olmamış gibi BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ile işbirliğine devam edemeyeceğini belirten Xu, bunun BM ile işbirliği yapmayacağı anlamına gelmeyeceğini ve Çinli delegelerin 12 Eylül'de başlayan BM İnsan Hakları Konseyi'nin 51. oturumuna katılacağını ifade etti.

BM eski insan hakları yetkilisi Michelle Bachelet, yaklaşık bir yıldır ertelenen Doğu Türkistan raporunu 31 Ağustos'ta son görev günü gece saat 23.48'de yani ayrılmadan 10 dakika önce yayımlandı. 

Raporda Çin yönetiminin 'ciddi insan hakları ihlali' olarak nitelenen uygulamalarının 'insanlık suçu teşkil edebileceği' kaydediliyor. Ancak raporda, bazı batılı ülkelerin Uygur Türklerine yönelik uygulamaları “soykırım” olarak tanımasına atıf yapılmıyor ve soykırım ifadesi kullanılmıyor.

Her ne kadar soykırım denmese de bulguların Çin’i rahatsız ettiği çok açık.  Ayrıca Rapordaki önerilerde bir nevi çıkış yolu sunuyor.

BM RAPORUNDA NE TAVSİYELER YER ALIYOR

BM İnsan Hakları Konseyi Raporunda yapılması gerekenler hakkında tavsiyede bulunarak, Uygurlara ve diğer Türk halklarına yapılan muameleyi bağımsız olarak incelemek üzere bir Soruşturma Komisyonu kurmayı amaçlayan Özel veya Acil oturum düzenleyip, tartışmada konuyu ele almalı.

BM Özel Prosedürleri, raporda sunulan kanıtları göz önünde bulundurmak ve BM ve uluslararası topluma tavsiyelerle cevap vermek üzere, BM Soykırımı Önleme Ofisi, Uygurları ve diğer Türk halklarını hedef alan, soykırım ve insanlığa karşı suçlar da dahil olmak üzere, vahşetin riskleri hakkında derhal bir değerlendirme yapmalı ve ilgili failleri uyarmalı,  bir caydırı güç oluşturmalı.

Raporaa, Uluslararası Ticaret Örgütünün (ILO) Uzmanlar Komitesi yıllık raporunda belirtilen zorla çalıştırmaya dair ek kanıtlar eklenmeli, İLO’e üye ülkeler Çin'e karşı sorumluluklarını yerine getirerek şikayette bulunulmalı.

Ayrıca Çin hükümetiyle soykırım ortaklığı bulunan kuruluşlarla, özellikle yüksek teknoloji gözetim ve devlet tarafından uygulanan zorla çalıştırma sistemleriyle tüm bağlarını derhal kesmeli. 

BM’ye bağlı ülke Hükümetleri ve uluslararası kuruluşlar, 22 mülteci hakları ve düzinelerce insan hakları gurupları, 50’i aşkın Doğu Türkistan kuruluşlarıyla yakın zamanda ortak işbirliği kurarak Uygurları ve diğer Türk halklarını korumak için acil adımlar atmalı.

Muhammed Ali ATAYURT-Türkistan Prees