BM Üyesi 47 Ülkeden Uygur Çağrısı

Türkiye’ninde aralarında buunduğu Birleşmiş Milletler (BM) üyesi 47 ülke, Çin'in Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri ve diğer Müslümanlara yönelik ciddi insan hakları ihlallerine ilişkin kaygılarını belirtti.

BM İnsan Hakları Konseyi'nin (BMİHK) 50'ci oturumunda, Hollanda'nın BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Paul Bekkers tarafından sunulan ortak açıklamada, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet'nin, Doğu Türkistan’daki insan haklarının durumuna ilişkin hazırladığı, ertelenen raporun bir an önce yayınlanmasının beklendiği bildirildi.

Üye ülkelerin Doğu Türkistan’daki insan hakları durumuna ilişkin derin kaygılarının sürdüğü belirtilen açıklamada, "Kapsamlı araştırmalara dayanan çok sayıda güvenilir rapor, 1 milyonu aşkın insanın keyfi olarak gözaltında tutulduğuna işaret ediyor. Dahası, Uygurların ve diğer etnisiteden mensuplarının yaygın elektronik takibe ve ayrımcı uygulamalara maruz kaldığı, Uygur kültürü ile din ve inanç özgürlüğü dahil temel hak ve özgürlükler üzerinde aşırı kısıtlamaların olduğuna dair haberler var." ifadeleri kullanıldı.

47 ülke adına yapılan açıklamada, "İşkence ve diğer insanlık dışı, zalimce ve aşağılayıcı muamele ve cezalandırma, zorla kısırlaştırma, cinsel ve cinsiyete dayalı şiddet, zorla çalıştırma ve çocukların ebeveynlerinden zorla ayrıldığına ilişkin haberlere dair de kaygılarımızı bildiriyoruz." ifadelerine yer verildi.

ENDİŞELERE YANIT VERMESİ TALEP EDİLDİ

Pekin yönetimine bu konudaki endişelere derhal yanıt vermesi çağrısı yapılan açıklamada, "Çin'i hukukun üstünlüğüne bağlı kalmaya, insan haklarının korunması konusunda ulusal ve uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeye, BM Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesini imzalamaya çağırıyoruz." değerlendirmesi yer alıyor.

BM üyesi ülkeler, Çin hükümetinden, BM İnsan Hakları Konseyi'nin Özel Prosedürler mekanizması dahil tüm bağımsız gözlemcilere Doğu Türkistan’a anlamlı ve engelsiz erişim sağlaması, Irk Ayrımının Sonlandırılması Komitesinin (CERD) Ağustos 2018'de Doğu Türkistan konusundaki önerilerini yerine getirmesi ve o zamandan bu yana dile getirilen endişelere yanıt vermesi talep edildi.

Ülkeler, Doğu Türkistan’daki insan hakları durumu nedeniyle diğer üyelere, "sığınmacıları iade etmeme" kuralını uygulamasını salık verdi.

BACHELET'E DOĞU TÜRKİSTAN’DAKİ RAPORU SORUSU

Öte yandan Türkiye’nin BM temsilcisi, İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet'in mayısta Çin'e yaptığı ziyaret ve Doğu Türkistan’daki temaslarıyla ilgili daha detaylı bilgi sağlamasını, ziyaret sırasında uygulanan kısıtlamalara, hareket serbestisi ve sivil toplum temsilcilerine erişimine yönelik engellere ilişkin detaylı gözlemlerini aktarması istendi.

Ayrıca, Bachelet'in BMİHK'nin 48'nci oturumunda duyurduğu, Doğu Türkistan’daki insan haklarının durumuna ilişkin ertelenen raporun bir an önce yayınlanmasını beklediklerini belirterek, raporun yayınına ilişkin takvimin açıklanmasını talep etti.

BM İnsan Hakları Ofisi, 8 Mart'ta BM İnsan Hakları Konseyinin 48'inci oturumunda Pekin yönetimi ile BM heyetinin bölgeyi ziyaret etmesi konusunda anlaştıklarını duyurmuştu. Çin tarafının ziyarete, raporun ertelenmesi koşuluyla izin verdiği ileri sürülmüştü.

Komiserliğin Aralık ayında tamamlamış olduğuna inanılan ve bugüne kadar yayımlanmayan Uygur insan hakları raporunun ertelenmesi de Çin’in komiserlik üzerinde artan etkisine yönelik endişelere neden olmuştu.

Bunların yanı sıra basında, BM İnsan Hakları Ofisinin Çin hükumetiyle Uygur aktivistler dahil muhaliflerin isimlerini paylaştığı ve kimi çalışanların da Çin’den büyük miktarda rüşvet aldığı yönünde iddialar da yer alıyor.

Muhammed Ali Atayurt-Türkistan Press