BM’nin Doğu Türkistan Raporu Yayımlandı

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi Yüksek komiseri Michelle Bachelet'in bu yılın Mayıs ayında Çin ve Doğu Türkistan'a yaptığı başarısız ziyaret, Uluslararası toplumun tepkisine neden olmuştu. 8 Haziran'da 200'den fazla insan hakları örgütü, konuyla ilgili ortak açıklama yaparak Bachelet'in görevini yerine getirmediğini belirterek istifa çağrısı yapmıştı.

Ayrıca Michelle Bachelet'in başarısız ziyareti sonrası yaptığı talihsiz açıklamaları Çin'in Doğu Türkistan'daki soykırımı ve insanlığa karşı suçları konusunda gerçeği yansıtmazken, Çin'in sahte propagandasına alet olmuştu.

Fransız haber ajansı Cenevre'den bildirdiğine göre, Salı günü görevinden ayrılan Michelle Bachelet'in Doğu Türkistan'daki soykırıma ilişkin uzun zamandır beklenen ve kendisininde söz verdiği Raporu yayımlamadan görevden ayrılmasını bir çok uluslararası insan hakları savunucu kuruluşlar, özelliklede Doğu Türkistan diasporası esefle kınadı. 

NİHAYET YAYIMLANDI 

Bilgilere göre Michelle Bachelet'in görevden ayrılma töreni 30 Ağustos'ta BM Genel Kurul Salonu'nda yapıldı. 15 dakikalık bir veda konuşması yapan Bachelet, ne Doğu Türkistan meselesine değinmiş, nede İlgili raporu yayımlamamıştı.

Michelle Bachelet, 31 Ağustos görevi terk etmeden hemen önce BM İnsan Hakları Yüksek Komisyonu'nun Uygurların insan hakları durumuna ilişkin raporunu nihayet açıkladı. Oysa pek çok kişi bu konuda etkili bir raporun ortaya çıkmasından umudu kesmişti.

BM Raporunda, Çin’in Doğu Türkistan’da sözde “Terör” bahanesiyle Uygurlara karşı uygulan zulüm “insanlığa karşı işlenen suçlar” olarak sıralanıyor. 

Nitekim raporda açıkça bir “soykırım” olduğuna kanaat getirilmesede “insanlığa karşı suç” kategorisininde etkinlik açısından aynı gücü göstermesi bekleniyor.

“SİZ YAPMAZSANIZ KİM YAPACAK?”

BM İnsan Hakları Konseyi'nde konuşan birçok ülke temsilcisi, Bachelet'in son dört yılın zorluklarını ele alış biçimini memnuniyetle karşıladığını, ancak Doğu Türkistan raporunu söz verdiği gibi ayrılmadan önce yayınlaması için çağrıda bulunmuştu.

Salı günkü toplantıda, İngiltere'nin İnsan Hakları Konseyi Büyükelçisi Rita French, Çin'in bu konudaki baskısına işaret ederek: "Hepimiz için çok önemli olan, hiçbir ülkenin insan hakları sicilinin incelemesinden muaf olmamasıdır. Çin’in Yüksek Komiser'in sesini bastırmasına izin vermemeliyiz. Bu nedenle sizden Çin hakkındaki raporunuzu yayınlamanızı rica ediyoruz.” Demişti.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden John Fischer, Bachelet'in başarılarına övgüde bulunarak, "Doğu Türkistan hakkındaki raporunuzu görevden ayrılmadan önce yayınlamazsanız, karşı karşıya olduğunuz tüm riskler gölgede kalacak. Uygurlar ve diğer soykırım mağdurları, karşılaştıkları zulmün boyutunu dünyaya anlatmanız için size güvendiler ve dediler ki: Mağdurlar için siz ayağa kalkmazsanız, bu işi kim yapacak?” diye konuşmuştu.

İNSANLIĞA KARŞI SUÇ

18 Ağustos 2022’de Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyinin, çağdaş kölelik biçimleri üzerine araştırmalar yapan özel raportörü Tomoya Obokata, Doğu Türkistan ile ilgili rapor yayımlayarak, başta Uygur Türkleri olmak üzere diğer Türk toplumlarının tarım ve imalat gibi sektörlerde Çin rejimi tarafından zorunlu çalıştırıldığını ve soykırım kurbanı olduğunu doğrulamıştı. Raporda, "Bazı durumlar, insanlığa karşı suç olarak köleleştirmeye kadar varabilir" denilmişti.

Muhammed Ali ATAYURT-Türkistan Prees