Rapor: Doğu Türkistan’daki durum ciddiyetini koruyor

Uluslararası insan hakları örgütü Uluslararası Af Örgütü, Çarşamba günü yayınladığı yıllık raporunda, Çin işgali altındaki Doğu Türkistan’daki insan hakları durumunun vahim olmaya devam ettiğini ve Uygurlar, Kazaklar ve çoğunluğu Müslüman olan diğer etnik azınlıklara karşı işlenen ağır insan hakları ihlalleri için hesap verilebilirliğin olmadığını belirtti.

Uluslararası Af Örgütü yıllık raporunda, Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’de bir apartmanda çıkan yangında hayatını kaybedenleri anmak için düzenlenen etkinliklere ve ellerinde boş kâğıtlar tutan protestocular nedeniyle A4 protestoları ya da Beyaz Kâğıt Devrimi olarak bilinen Çin Virüsü (COVID-19) politikalarına karşı düzenlenen diğer protestolara katılan kişilerin tacizle karşılaşmaya devam ettiğini belirtti.

İLGİLİ HABERLER: İNSAN HAKLARINDA HİÇBİR İLERLEME YOK

Rapora göre Uluslararası Af Örgütü, İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin (OHCHR) 2022 tarihli raporunda yer alan ve Doğu Türkistan’daki Uygur ve diğer çoğunluğu Müslüman grupların üyelerine karşı insanlığa karşı işlenmiş olası suçlardan bahseden tavsiyelerin uygulanmasında ilerleme kaydedildiğine dair hiçbir kanıt bulamadı.

Bu arada Uygurlara, Kazaklara ve diğer ağırlıklı olarak Müslüman etnik azınlık gruplarına yönelik sistematik baskılar devam etmiş ve cezasızlık yerleşikliğini korumuştur. Baskıların başladığı 2017 yılından bu yana 1 milyona yakın kişi toplama kamplarında ve hapishanelerde keyfi olarak alıkonuldu ve 2023 yılında da yeni gözaltılar ve adil olmayan yargılamalar yaşandı.

Geçen yıl Haziran ayında Urumçi’deki bir mahkeme Uygur öğrenci Zulyar Yasin’i “bölücülük” suçundan 15 yıl hapis cezasına çarptırdı. Temmuz ayında annesi Rahile Celalidin, oğlunun cezasını protesto ettikten sonra polis tarafından götürüldü.

Şubat ayında devlet güvenlik polisi etnik Kazak gazeteci ve sanatçı Zhanargul Zhumatai’yi yurtdışındaki bağlantılarıyla iletişim kurması ve Urumçi çevresindeki Kazak çoban topluluklarının arazilerine yol ve hidroelektrik enerji projeleri inşaatı için el konulmasına karşı çıkması üzerine Urumçi’deki annesinin evinden gözaltına aldı.

Zhanargul daha önce iki yılı aşkın bir süre bir toplama kampında gözaltında tutulmuş ve burada tıbbi bakım eksikliği nedeniyle kalp sorunları yaşadığı bildirilmişti. Uygurların zorla çalıştırıldığı bağımsız araştırmacılar ve medya kaynakları tarafından rapor edilmeye devam etti.

İLGİLİ HABERLER: ÖZEL GÖZLEMCİ HEYET DAHİ GÖNDERİLDİ

Eylül ayında bir Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) heyeti, zorla çalıştırma ile ilgili olan ve 2022 yılında Çin tarafından onaylanan ILO Sözleşmeleri 29 ve 105’in uygulanması konusunda “teknik görüşmeler” yapmak üzere Doğu Türkistan'ı ziyaret etmiştir.

Benzer şekilde, Tibetlilerin haklarına yönelik ayrımcılık ve kısıtlamaların boyutu, kültürel kimliklerini ve dillerini giderek daha fazla baltalamıştır.

Şubat ayında beş Birleşmiş Milletler uzmanı Çin hükümetine bir mektup yazarak milyonlarca kırsal Tibetlinin evlerinden ve geleneksel geçim kaynaklarından alınarak düşük vasıflı, düşük ücretli imalat işlerine yerleştirildiği iddia edilen işgücü transferi programlarıyla ilgili endişelerini dile getirdi.

Uzmanlar bu uygulamanın Tibet azınlık dillerini, kültürel uygulamalarını ve dinlerini olumsuz etkileyebileceğini ve zorla çalıştırılmak üzere insan ticareti anlamına gelebileceğini belirtmişlerdir.

Muhammed Ali ATAYURT-Istiqlal Haber